Natuurlijke navigators

In een wereld vol GPS en digitale kaarten vergeten we soms dat de natuur ons ook kan helpen om onze weg te vinden. Al eeuwenlang gebruiken mensen natuurlijke navigators om zich te oriënteren in de wildernis. Of je nu verdwaald bent tijdens een wandeling of gewoon wilt leren hoe je zonder technologie kunt navigeren, de natuur biedt talloze aanwijzingen. In deze blog verkennen we hoe je kompasplanten, mossen aan bomen, vogels, sterren, de maan en andere natuurlijke elementen kunt gebruiken om je weg te vinden.

Kompasplanten

Kompasplanten zijn fascinerende planten die hun bladeren of bloemen in een bepaalde richting oriënteren, vaak om optimaal zonlicht op te vangen. Dit maakt ze nuttig als natuurlijke navigatiehulpmiddelen. Hier zijn enkele bekende soorten kompasplanten:

• Silphium laciniatum: deze plant heeft grote, diep ingesneden bladeren die zich in een noord-zuid richting oriënteren. Dit helpt de plant om de maximale hoeveelheid zonlicht op te vangen.
• Wilde cichorei (Cichorium intybus): Deze plant heeft bloemen die vaak naar het zuiden gericht zijn. Wilde cichorei is een veelvoorkomende plant in weilanden en langs wegen.
• Stengelloze silene (Silene acaulis): Deze plant groeit in een ronde polvorm en heeft bloemen die aan de zuidkant van de plant zitten of daar het eerst bloeien. Dit maakt het mogelijk om de richting af te lezen aan de hand van de plant.
• Kompassla (Lactuca serriola): Deze plant heeft bladeren die zich in een noord-zuid richting oriënteren, vergelijkbaar met de Silphium laciniatum. Kompassla is een wilde voorouder van de gecultiveerde sla en komt veel voor in Europa en Azië.

Kompasplanten zijn niet alleen nuttig voor navigatie, maar ook interessant vanwege hun aanpassingen aan hun omgeving. Ze laten zien hoe planten zich kunnen ontwikkelen om optimaal gebruik te maken van zonlicht en andere omgevingsfactoren.

Mossen aan bomen
Mossen groeien vaak aan de noordzijde van bomen in het noordelijk halfrond omdat deze zijde meer schaduw en vocht krijgt. Dit fenomeen kan je helpen bij het oriënteren in de natuur. 

De groei van mos kan beïnvloed worden door lokale omstandigheden zoals vochtigheid, licht en wind. In dichtbeboste gebieden kan mos aan alle kanten van een boom groeien, waardoor het minder betrouwbaar is als kompas.

Vogels
Vogels, zoals ganzen, gebruiken verschillende methoden om te navigeren tijdens hun migraties. Ze maken gebruik van het magnetisch veld van de aarde, de positie van de zon en sterren, en zelfs geuren om hun weg te vinden. Vogels hebben een speciaal eiwit in hun ogen, cryptochroom, dat hen helpt het magnetisch veld te 'zien' en te gebruiken als een intern kompas.

Veel trekvogels volgen vaste routes tijdens hun migratie. Door te weten welke vogels in jouw omgeving migreren en in welke richting ze vliegen, kun je een idee krijgen van de windrichtingen. Bijvoorbeeld, in Europa vliegen veel vogels in de herfst naar het zuiden en in de lente naar het noorden.
Ook passen vogels hun vlieghoogte aan op basis van weersomstandigheden. Ze vliegen vaak lager bij slecht weer en hoger bij goed weer. Door te observeren op welke hoogte vogels vliegen, kun je een idee krijgen van de weersomstandigheden.

Sterren en de maan
Voor de komst van moderne navigatietechnologieën gebruikten zeevaarders de sterren en de maan om hun positie te bepalen. De poolster, ook bekend als Polaris, is een van de bekendste sterren aan de nachtelijke hemel. Het bijzondere aan de Poolster is dat deze vrijwel precies boven de noordelijke hemelpool staat. Dit betekent dat de poolster altijd in het noorden te vinden is en nauwelijks van positie verandert, terwijl andere sterren om haar heen lijken te draaien.